چیستی ابزار، فن (تکنیک)، و روش

سپهر اطلاعات در مدرنیته متأخر مملو از نوشته‌هایی است کهبر اساس یک ابزار، روش یا تکنیک یا مجموعه‌ای از آنها تولید شده‌اند و بسیاری ازافراد، در دسته‌بندی آنها دچار مشکل منطقی می‌شوند. ابزار بعد ملموس و کالاییدارد: چیزی که می‌توان در دست گرفت و از آن بهره برد. مثلاً پرسشنامه یک ابزار است.اما فن یا تکنیک، جنبۀ مهارتی دارد و عبارت است از مهارتی برای به کار گرفتنابزار. بنابراین گردآوری اطلاعات با ابزار پرسشنامه به تکنیک‌هایی نیاز دارد.مثلاً تکنیک ارسال، توضیح، ارتباط، هم‌فکری، جذب و همراه‌سازی مخاطب برای پاسخگویی.مصاحبه هم یک تکنیک یا فن است و ما معمولاً از فن مصاحبه صحبت می‌کنیم: تکنیکیبرای به حرف کشیدن طرف مقابل و همراه کردن او برای دست یافتن به محتوای دانسته‌هایش،پس ذهنش، یا به آستانه‌ای که نسبت به آن مقاومت نشان می‌دهد. مصاحبه جنبه ابزاری هم می‌تواند داشته باشد. مثلا اگر ما سوالات پرسشنامه را به صورت نیمه ساختاریافته، روی کاغذ یا روی یک واژه پرداز، با ترتیبی خاص، وارد کنیم، در واقع یک ابزار ساخته ایم که جنبه ملموس دارد. جنبه ابزاری مصاحبه با جنبه تکنیکی آن کاملا متفاوت است زیرا مصاحبه از طریق ارسال سوالات باز به پاسخ دهنده، بسیار متفاوت از گفتگو با اوست. اولی ابزاری است و دومی تکنیکی. اما روش چیزی فراتراز ابزار یا فن است. روش، اشاره به گام‌هایی دارد برای دست‌یابی به حقیقت. البتهممکن است برای ساخت آن ابزار (کالا) یا انتظام‎بخشی به یک تکنیک نیز ازروش (گام‌های منظم برای نیل به حقیقت) استفاده شده باشد. علم مدرن، اصالتش را از"روش" دارد. روش، به گام‌های مداومی برای رسیدن به حقیقت اشاره دارد و تکنیک‌ها وابزارها را راهبری می‌کند. لذا کل مراحل یک پژوهش با یک روش هدایت می‌شود و برایراهبری آن روش ما از ابزارها یا تکنیک‌های مختلفی در گام‌های مختلف استفاده می‌کنیم.